10/12/2019
1999 جار خوێنراوەتەوە
ئهمڕۆ یادی رۆژی جیهانی مافەکانی مرۆڤه
پهیام
ڕۆژی ١٠ی دیسەمبەری هەموو ساڵێک، ساڵڕۆژی ڕاگەیاندنی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤە، کە بەر لە 71 ساڵ لەلایەن نەتەوەیەکگرتووەکانەوە بە فەرمی پەسەند کرا بۆ جێبەجێکردن، بەڵام ئەمڕۆ بەبەرچاوی کۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا، پێشلکردنی بەندەکانی ئەو جاڕنامەیە زۆر ئاساییتر دێتە بەرچاو، بە بەراورد بە جێبەجێکردنیان.
جاڕنامەی گەردونی مافەکانی مرۆڤ ١٩٤٨/١٢/١٠
بە سەرەتای هاتنە کایەوەی یەکەم داڕشتنی یاسایی دادەنرێ کە باس لە مافەکانی مرۆڤ دەکات
لە لایەن هەشت دیپلۆماتکارەوە لە شاری پاریس نوسرایەوە
دیپلۆماتکارەکان لە وڵات و کلتوری جیاوازە هاتبون کە خەڵکی " ئوسترالیا ، چین ، فەرەنسا ،شیللی، بەریتانیا ، لوبنان ،ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا" پێکهاتبوون ، بە درێژایی دوو ساڵ پێوەی خەریکبوون.
جاڕنامەکە خۆی لە (سی) ماددەدا دەبینێتەوە،مافەکانی مرۆڤی لە ڕووی سیاسی و مەدەنی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و کلتوریەوە رێکخستووە.
لە سەردەمی حکومەتی بەعس دا چاپ و بڵاوکردنەوەی سێ لاپەڕەکەی جاڕنامەی گەردونی مافەکانی مرۆڤ قەدەغەکرابوو
لە بەندەکانی جاڕنامەکەدا هەموو کایە گرنگەکانی ژیانی مرۆڤی باسیکردووە و مرۆڤی هەتا ئاستێکی باڵا بەرز کردۆتەوە ، بە جۆرێک ، کە نابێت هیچ کەس وەک کۆیلە تەماشابکرێت، و نابێت هیچ مرۆڤێک ئەشکەنجە بدرێت و بەشێوازێکی ستەمکارانە سزابدرێت.
مافی پەنابەری بۆ هەموو ئەو مرۆڤانەی لەبەرچاوگرتووە، کە لە وڵاتی خۆیان ئازار یان ئەشکەنجە دەدرێن.
بەشێکی دیکەی جاڕنامەکەدا تەرخانکراوە بۆ بابەتی یەکسانی ژن و پیاو ، کە پێویستە هاوسەرگیری بە رەزامەندی ژن و پیاوەوە ئەنجام بدرێت.
هەموو مرۆڤێک بە دوور لە رەنگی پێست و رەگەز و زمان، ئایین و بیروڕای سیاسی یان دۆخی مادی و نەتەوەیی، پێویستە سودمەند بێت لەو ئازادیانەی کە لە جاڕنامەکەدا باسی هاتووە.
جاڕنامەکە مافی ئازادی کارکردن، هەڵبژاردنی ئایین و لایەنگری سیاسی بۆ هەموو مرۆڤەکانی جیهان لەبەرچاوگرتووە، هەروەها تێیدا هاتووە کە هەموو مرۆڤەکانی جیهان مافی ئەوەیان هەیە، کە بە خۆڕایی پەروەردە ببینن.
سەرەرای هەموو ئەو خاڵانهی لە جاڕنامەکەدا باسکراوە رۆژانە لەلایەن دەوڵەتە زلهێز و زۆردارەکانەوە، هەتا لەلایەن دەسەڵاتدارانی ناوخۆیی سەرلەبەری ئەو بەندانە پێشێل دەکرێن، ئەمەش گەورەترین ناکۆکی و دژ یەکی ناو بەندەکانی جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤە.
ئاماری نەتەوە یەکگرتوەکان دەڵێت، تەواوی بەندانەکانی جاڕنامەکە پێشێل کراون، ئازادی مرۆڤەکان بێ لەبەرچاوگرتنی جیاوازیەکان تەنانەت لە وڵاتانی ئەوروپیش لەبەرچاو ناگیرێت، یەکسانی ژن و پیاو نەک تەنیا لە لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڵکو لە زۆربەی وڵاتانی جیهان پێشێلدەکرێن.
بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان، ٧٠٠ ملیۆن ژن لە جیهان بەزۆرەملی هاوسەرگیریان کردووە، هەروەها ٢٠٠ ملیۆن کەس لە سەراسەری جیهاندا ئەگەری کارکردنیان نیە، ٧٧٥ ملیۆن کەس لە جیهان ناتوانن بخوێنن و بێبەشبوون لە مافی پەروەردە بینین بەخۆڕایی.
* بۆ نوسینو داڕشتنی ئهم ههواڵه سوود له وتارێكی پارێزهر گۆران ساڵح عهبدولقادر وهرگیراوه
لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان شەیری بکە